Jeugdparticipatie en democratie

De huidige manier waarop kinderen en jongeren hun mening kunnen delen is ontoereikend. Uit visies en onderzoeken van onder andere Bataljong, blijkt dat er in Vlaanderen een reëel potentieel ligt om kinderen en jongeren meer ruimte te geven om het beleid te beïnvloeden. Ze maken zowat een derde uit van de bevolking en zijn de enige ervaringsdeskundigen over hun eigen leefwereld. Hoewel ze geen stemrecht hebben, hebben ze wel het recht om gehoord te worden en zijn er allerlei manieren om hen te betrekken bij het beleid.

Eén van deze manieren is hen consulteren bij beleidsbeslissingen, maar de manier waarop kinderen en jongeren bereikt en bevraagd worden, loopt momenteel niet altijd van een leien dakje. Initiatieven moeten in de toekomst rekening houden met het feit dat top-down en bottom-up participatie allebei belangrijk zijn. Deelnemers kunnen op deze manier namelijk zelf thema’s aankaarten die voor hen relevant zijn, tegelijkertijd is er ook ruimte voor organisatoren om zelf een onderwerp naar voor te schuiven. Daarnaast is er nood aan zinvolle betrokkenheid van jongeren en jeugdorganisaties gedurende het hele participatieproces, van ontwerp tot uitvoering en evaluatie. Dit zorgt namelijk voor een gevoel van actieve betrokkenheid, voor gedragenheid en stimuleert eigenaarschap bij de deelnemers, geeft erkenning aan kinderen en jongeren, vergroot hun leefwereld en dwingt beleid om meer stil te staan bij de impact van hun keuzes op jongeren.

Tot slot moet er ook gewerkt worden aan drempels die een zinvolle en actieve participatie in de weg staan. Wat veel jongeren namelijk ervaren is dat dergelijke initiatieven niet afgestemd zijn op hun leefwereld. Concreet gaat het dan over een nood aan een tijdskader dat haalbaar is voor jongeren, voldoende beschikbare informatie vooraf en begrijpbaar taalgebruik.

Hoe kwam dit advies tot stand?

In 2020-2021 heeft de Vlaamse Jeugdraad een traject gelopen rond democratie en jongerenparticipatie in het kader van de Europese Jeugddialoog. Dit is een instrument van de EU dat als doel heeft “de deelname van jongeren aan het democratisch leven van Europa aan te moedigen”, alsook “diverse stemmen te laten horen” en “positieve veranderingen in het jeugdbeleid te bewerkstelligen”. Deze doelstellingen worden bereikt via een groot participatief proces. De EU-voorzitters spreken hiervoor de jeugdraden, jeugdadministraties, jeugdonderzoekers en andere relevante actoren uit het middenveld in alle lidstaten aan. Zij komen per lidstaat samen in een Nationale Werkgroep en krijgen elk 1,5 jaar een centraal thema voorgelegd waarover ze met jongeren in gesprek gaan en tot concrete voorstellen of ideeën komen. Obstakels en pijnpunten rond dit thema worden ook aangekaart. De bevindingen worden uitgesproken op de tweejaarlijkse jeugdconferenties alsook via een rapportage aan het Europees Jeugdforum, die de resultaten dan gebundeld tot bij de Europese Raad brengt.

De voorbije 18 maanden was het centrale thema: ruimte en participatie voor alle jongeren. Het woord ruimte mocht breed geïnterpreteerd worden, van publieke ruimte tot de digitale ruimte alsook de ruimte krijgen om het beleid te beïnvloeden en deel te nemen aan de democratie. Vooral met die laatste interpretatie is een groep vrijwilligers binnen de Vlaamse Jeugdraad aan de slag gegaan.

Vanuit JOP onderzoek: Een meerderheid van de jongeren (57,6 procent) vindt dat politici te veel praten en te weinig doen. 

• Geef 16- en 17-jarigen stemrecht voor de lokale, Vlaamse en federale verkiezingen. Combineer dit met informatiecampagnes gericht op jongeren via jongerenkanalen en burgerschapseducatie op en naast school.

• De samenstelling van jeugdraden (of de samenstelling van hun werkgroepen) moet streven naar een weerspiegeling van het doelpubliek dat zij vertegenwoordigen.

• Maak voldoende middelen en ruimte vrij om de jeugdraden te ondersteunen in hun missie. Erken het potentieel en de rol van de jeugdraden: consulteer hen niet louter als formaliteit, maar sta open voor hun adviezen en ideeën om het beleid (bij) te sturen.

• Op het Europese en het federale niveau moet een wetgevend kader komen dat de deelname van kinderen en jongeren aan het politieke en democratische leven regelt.