Advies Reorganisatie Schooljaar
Vanaf de zomervakantie van 2022 maakt het onderwijs van de Franse Gemeenschap de overstap naar anders ingedeelde schoolvakanties. We onderzoeken in dit advies wat kinderen, jongeren en hun organisaties hiervan vinden en welke voorwaarden we koppelen aan een eventuele hervorming.
Lees en download het volledige advies onderaan deze pagina.
Wat staat er in dit advies?
In de loop van dit traject werd heel duidelijk dat de schoolkalender een belangrijk thema is waarover iedereen een mening heeft. Maar ook dat de kalender niet de essentie van dit gesprek mag zijn en blijven. Dit debat gaat immers over kansen en gelijkwaardigheid van kinderen en jongeren, niet alleen over temperatuur, dagen of vakantie-systemen. Kinderen en jongeren moeten gedurende het jaar veel meer gelijkwaardige toegang krijgen tot leren, spelen, jong zijn, vervelen en rusten, activiteiten, lessen en informatie maar ook tot informeel en non-formeel leren.
"In dit debat, bij uitstek een waarin met een economische blik gekeken wordt naar het potentieel van onze kinderen, jongeren en hun opleiding, maar ook naar toerisme, transport, arbeidsmarkt enz., vragen we om kinderen en jongeren als geheel te blijven zien. Als meer dan lerende wezens, als volwaardige personen met een recht op onderwijs en ontwikkeling, inspraak, vrije tijd, ontspanning en rust. Die rechten staan niet in volgorde van belangrijkheid, maar zijn ondeelbaar en evenwaardig."
Die toegang is nu duidelijk niet gelijkwaardig en even toegankelijk voor iedereen. Kansenongelijkheid en de leerkloof vormen dé aanleiding voor de Franse Gemeenschap om te gaan voor een nieuwe schoolkalender. In die nieuwe kalender worden kinderen en jongeren in kwetsbare situaties net iets korter ‘losgelaten’ in de zomer, en wordt gehoopt dat ze zo over een iets kleinere kloof moeten springen om weer mee te zijn op de eerste schooldag.
Maar is dat echt de enige manier om aan de essentie iets te doen? Los je een systeemfout op door er andere data op te plakken?
Kinderen en jongeren staan niet achter een nieuwe vakantiekalender, want ze hebben behoefte aan echte en lange rustpauzes in de zomer die gegarandeerd vrij zijn van schoolwerk, waarin ze echt vrij kunnen zijn. Leraren onderschrijven die boodschap en geven samen met andere ouders de angst aan dat ze voor de verschoven weken hun kinderen geen kwalitatief vrijetijdsaanbod of activiteiten zullen kunnen bieden.
Jeugdorganisaties zijn zich bewust van de uitdagingen, maar zijn ook bereid kansen te zien in een grootschalige hervorming van hun jaarkalender áls die ervoor zorgt dat de essentie beter bereikt wordt dan vandaag: kinderen en jongeren meer gelijkwaardige kansen geven, met een heel duidelijke focus op wie zich vandaag in een kwetsbare situatie bevindt en in de vakanties vaak wekenlang thuiszit zonder impulsen. Een nieuwe kalender kan dus op termijn één route zijn naar meer kansengelijkwaardigheid. Maar vandaag zou die route het probleem nog niet voldoende aanpakken. Laat ons dus vooral werken aan de échte systeemfouten binnen het onderwijs die ervoor zorgen dat iedereen behoefte heeft aan negen weken rust.
“De juf moet goed kunnen rusten en dan kunnen we zelf ook rusten.” Leerling 6de leerjaar – Sint-Pieters-Woluwe
Wij kiezen er daarom voor om ons uit te spreken tegen een hele snelle hervorming van de jaarkalender in Vlaanderen. Daarover gaat dit debat in essentie niet en het zal op korte termijn geen oplossingen bieden.
Wat is wél nodig en liever vandaag dan morgen? Een regeringsbrede aanpak van kansen voor kinderen en jongeren over onderwijs, cultuur, deeltijds kunstonderwijs, jeugd, sport heen, tijdens de vakanties én het schooljaar. Het volledige potentieel van kinderen en jongeren bereik je alleen door hun kinderrechten te respecteren.
"Soms in de vakantie kan ik pas naar buiten als mijn mama niet meer slaapt, zelfs als het mooi weer is.” Leerling 6de leerjaar – Sint-Pieters-Woluwe
Waarvoor pleiten we?
Op korte termijn hebben we ook enkele oplossingen nodig voor de kinderen in de Brusselse Rand en Brussel. Want vanaf komende herfst wordt de puzzel rond vrije tijd daar enorm complex. Daarnaast zullen er bijkomende inspanningen nodig zijn om bijkomende locaties en ruimte onder de taalgrens te voorzien, om de combinatie van twee vakantie-systemen haalbaar te maken op korte termijn. De vijf Franstalige jeugdbewegingen doen daartoe vijf verschillende voorstellen. We vragen om hier in samenwerking en constructieve oplossingen te voorzien.
We willen wel bijleren van wat er onder de taalgrens gebeurt, en staan open voor de kansen die een hervorming zou kunnen brengen binnen enkele jaren om te werken aan een beter kansenbeleid. We koppelen daar drie voorwaarden aan:
Een regeringsbreed engagement op kansen bieden aan kinderen en jongeren, op vrije tijd, leer-, speel- en leefkansen, op ontdekken, plezier en kwalitatieve begeleiding. Alleen gelukkige kinderen kunnen bijleren, dus zet in op hun welzijn, ze zijn meer dan lerende opslagwezens.
Afstemming met de kalender in het hoger onderwijs. Ons gerenommeerde Vlaamse jeugdwerk wordt gedragen door vrijwilligers. Erken dat en zorg ervoor dat ze hun engagementen kunnen blijven opnemen.
Praat met elkaar, gebruik de hefboom van deze beslissing om iedereen rond de tafel te krijgen en ga voor veel meer integratie van onderwijs, vrije tijd en alle betrokken actoren en sectoren. Praat over de regio’s heen met elkaar en vergeet niet dat de Vlaamse en Franse Gemeenschap samenkomen in Brussel. Op lokaal niveau gebeuren er fantastische dingen, zet daarop in. Maak de zomerscholen minder ‘school’ en minder ‘zomer’, ga voor meer fijne leermomenten en zet daar heel het jaar door op in.
Hoe kwam dit advies tot stand?
We liepen voor dit advies een stevig participatief traject tussen mei 2021 en mei 2022. In dat jaar voerden we literatuuronderzoek en zochten we de praktische implicaties uit van de beslissing van de Franse Gemeenschap met jeugdwerkers. We gingen in gesprek met kinderen en jongeren en organiseerden een hackathon om de uitdaging multidisciplinair aan te pakken. We erkennen en bedanken daarbij heel wat organisaties voor hun input en hulp. In het bijzonder ook Debateville voor de hulp bij de klasgesprekken. In december 2021 brachten we een principieel advies uit over hoe dit maatschappelijke debat gevoerd moet worden. Nu brengen we dat in praktijk en geven we de inhoudelijke afweging mee van de verschillende toekomstmogelijkheden voor het Vlaamse onderwijs.
Maak kinderen en jongeren geen lijdend voorwerp van deze eventuele hervorming. Luister naar hun voorwaarden en afwegingen en zorg ervoor dat ze leidend onderwerp zijn.
Om dit advies te schrijven, volgden we het stappenplan rond het belang van het kind van het Kenniscentrum Kinderrechten (Kenniscentrum Kinderrechten, 2022). Een van onze belangrijkste principes daarbij: we stelden de stem van kinderen en jongeren voorop. We gaven hen een veilige context om hun mening te uiten en informeerden kinderen en jongeren goed voor we de discussie aangingen. De kinderen en jongeren wisten ook op voorhand wat er zou gebeuren met hun uitspraken en hoe we terugkoppeling voorzien. We vinden het enorm belangrijk om hoofdzakelijk de kinderen en jongeren zelf aan bod te laten komen in dit advies.
We plaatsen hun uitspraken naast die van onderzoekers, leraren, ouders … maar vragen met dit advies om hun stem, samen met die van scholieren en studenten, bovenaan te plaatsen. Want dit is een debat waarbij ‘het belang van het kind’ vaak ingezet wordt ter argumentatie. We willen mee bewaken dat niet alleen volwassenen spreken over dit onderwerp, maar ook kinderen en jongeren zelf.
Enkele belangrijke adviespunten
Neem bij onderzoek de gelijkwaardigheid van leerkansen in brede zin mee. Laat dit debat niet alleen draaien om formele leerwinst, data en kalenders, maar om structurele gelijkwaardigheid van kansen.
Maak grondig werk van een regeringsbrede visie op échte vrije tijd van kinderen en jongeren en voorzie de nodige investeringen.
Voer kritisch en diepgaand het gesprek over de afstemming van schoolkalenders. Doe dat op alle niveaus en neem expliciet het hoger onderwijs mee. Beschouw een mogelijke hervorming als een kans op systeem-verandering en het inbouwen van echte rust in het hoger onderwijs.
Zet, wanneer Vlaanderen zijn vakantieregeling behoudt, in op een goede communicatie en afstemming onder jeugdverblijven, jeugdtoerisme, vervoer en jeugdlocaties in Brussel en de Brusselse Rand. Maak zo optimaal vrijetijdskansen mogelijk voor alle kinderen en jongeren en houd ook rekening met het verplaatsen of verhuizen van werkingen waar de oorspronkelijke locatie niet langer mogelijk is.
Leer, wanneer Vlaanderen zijn vakantieregeling behoudt, actief bij uit wat het onderwijs van de Franse Gemeenschap vaststelt.
Herbekijk de zomerscholen in het licht van dit maatschappelijk debat, zet in op lokale netwerken en integreer vrije tijd met onderwijs, cultuur en sport. Maak de zomerscholen minder ‘zomer’ en minder ‘school’