Standpunt: Opgepast! Gevaarlijke jongeren.
06/07/2023
Opgepast, gevaarlijke jongeren
We konden onze ogen niet geloven toen we het Actieplan Jeugddelinquentie lazen. Jarenlang proberen we samen met Cachet, het jeugdwerk en heel wat andere maatschappelijke organisaties die werken met en voor kinderen en jongeren, in te zetten op een positief discours rond jongeren. We tonen hun veerkracht, engagement, positivisme en leiderschap in soms zeer moeilijke omstandigheden. Al deze intenties worden in één klap teniet gedaan met dit plan, en het platform dat het kreeg in de media.
Het actieplan zet een zeer stigmatiserend beeld neer van kinderen en jongeren als oorzaak van problemen, losgeslagen projectielen die moeten worden ingetoomd. Daarnaast erkent het op geen enkele manier welke maatschappelijke problemen er spelen en invloed hebben op de leefomstandigheden waarin kinderen en jongeren opgroeien.
Laat ons de problemen in perspectief zetten. Volgens cijfers van het Openbaar Ministerie zijn het vooral de verontrustende opvoedingssituaties (VOS) die de voorbije 10 jaren zijn gestegen, en wel met 34%. De MOF (als misdrijf omschreven feit) -zaken kennen ook een stijging, maar die is beperkt tot 2%. We willen problemen niet minimaliseren, maar we vragen wel met aandrang om prioritair werk te maken van maatregelen tegen de hoge stijging van VOS-meldingen, waar kinderen en jongeren dus slachtoffer zijn. Dat zou om te beginnen al een zeer sterke preventieve maatregel zijn.
Om het trouwens te hebben over preventie; de voorgestelde maatregelen in dit actieplan zijn volledig ontoereikend als preventieve basis. Het plegen van feiten wordt in het actieplan volledig op het conto van de jongere zelf geschreven. Factoren van maatschappelijke kwetsbaarheid, het groeiend mentaal onwelzijn bij jongeren of structurele uitsluiting in de maatschappij worden niet mee in rekening genomen, waardoor ook voor de oplossingen niet gekeken wordt naar het versterken van de positie van deze jongeren in de samenleving of het structureel wegwerken van problemen als onderwijsongelijkheid, discriminatie en racisme en armoede.
Curatieve maatregelen en in dit kader repressieve acties kunnen slechts de laatste trap vormen in het proces, als alle preventieve maatregelen niet gebaat hebben. Preventief beleid kan enkel slagen als er voldoende tijd en middelen worden vrijgemaakt om vroeg en nabij de jongere en het gezin te ondersteunen in het kansrijk opgroeien en om hulpverlening bij te schakelen waar nodig.
Het is onrustwekkend dat een dergelijk discours over jongeren, gebaseerd op een individueel schuldmodel, ingang vindt en dat het jeugddelinquentierecht op deze manier enkel nog een justitiële zaak dreigt te worden. Dit is en moet een verantwoordelijkheid blijven van het beleidsdomein welzijn. Repressief beleid is in bepaalde gevallen nodig, maar dan moeten sancties correct en tijdig worden toegepast. Sancties hebben trouwens enkel een leereffect wanneer deze kort na de gepleegde feiten worden uitgevoerd en in evenwicht zijn met de gepleegde feiten. Een repressief beleid kan dan ook nooit op zichzelf staan. Onlangs verwoordde Ine Van Wymersch, nationaal drugscommissaris, het mooi in een brief aan het jeugdwerk:
“Als ik vandaag kijk naar de jonge jongens, kinderen haast, die loopjongen zijn voor de drugstrafiekeurs, dan zie ik ook een profiel van kinderen dat alleen maar te redden is met een alternatief voor de drugsfamilie. Jeugdwerk kan en zal hierin een rol spelen. Het jeugdwerk, het gezin en de school. Drie pijlers, die naast de pijler van de handhaving, de vier poten van een stevige stoel kunnen vormen; het enige volwaardige alternatief voor een zitje in de miserie!”
We wijzen beleidsmakers graag door naar ons advies over het het decreet rechtspositie van de minderjarige in de jeugdhulp en in het bijzonder het laatste adviespunt:
"Draai het huidige Actieplan jeugddelinquentie, dat bijdraagt aan nog meer stigmatisering van kinderen en jongeren en hun gezinnen in moeilijke situaties, terug. Zorg voor een actieplan in lijn met de geest van het jeugddelinquentierecht, waarbij heel wat partners betrokken werden en dat een genuanceerd verhaal brengt. Zet in op preventieve maatregelen die evidence based hun nut hebben bewezen."
Dit standpunt wordt ondertekend en gedeeld door Arktos, LEJO, ROJM, JOETZ, Kind en Samenleving, Groep INTRO, Vlaamse Dienst Speelpleinwerk, StampMedia, JES, Koning Kevin, IJD, De Aanstokerij, Formaat, Uit de Marge, Tumult, NATURE, Bouworde vzw en Cachet.
Gebruikte bronnen:
Openbaar ministerie. (mei 2023). Jaarstatistiek 2022 van de jeugdparketten: belangrijkste cijfers, vaststellingen en evoluties
Johan Deklerck.Boek: ‘De preventiepiramide. Johan Deklerck & Kees van Overveld (2011)