Wat hebben we te verliezen als we jongeren laten (ver)kiezen?
Milan Calloens
Als jongere groei je op in een stad of dorp waar niet jij, maar je ouders voor gekozen hebben. Fair enough, zolang je thuis woont. Maar een stad die je je thuis noemt, waarom heb je daar geen inspraak?
De Vlaamse Regering kondigde recent een grote hervorming van de gemeenteraadsverkiezingen aan, met als meest besproken punt de afschaffing van de opkomstplicht. Maar waarom heeft de Regering er niet aan gedacht om naast het hele pakket aan veranderingen ook het stemrecht uit te breiden naar 16- en 17-jarigen? Ook enkele meerderheidspartijen hadden stemrecht16 in hun verkiezingsprogramma staan. Durven ze de voorzet van Groen binnen te koppen?
Elke 16-jarige schreef waarschijnlijk al eens een Frans opstel over ‘la ville idéale’, maar heeft die ideeën nog nooit uit de doeken gedaan aan zijn eigen lokale volksvertegenwoordigers. Toch zijn het net die tieners (a.k.a. “hangjongeren”) die het vaakst rondhangen in de stad en het meest gebruik maken van de openbare ruimte.
Stel dat een kandidaat-gemeenteraadslid hun oor te luister legt bij jongeren om te horen wat er leeft, ideeën bij hen aftoetst, in een voor jongeren begrijpelijke taal communiceert en vlot te bereiken is via social media. Zo iemand lijkt geschikt om de stem van de jeugd in de gemeenteraad te vertegenwoordigen, niet? Helaas is die een vogel voor de kat wanneer de stemmen geteld worden: de helft van het jonge publiek dat die aanspreekt mág niet eens gaan stemmen. En zo raken de ideeën, bezorgdheden en vragen van jongeren niet tot in het hart van de lokale democratie.
In België zullen jongeren vanaf 16 jaar voor het eerst stemrecht hebben voor de Europese verkiezingen in 2024. Geen primeur in Europa (na Oostenrijk, Malta en Griekenland is België het vierde land), maar ongetwijfeld wel uniek is het feit dat 16-jarigen in ons land enkel en alleen voor de Europese verkiezingen kunnen stemmen, en voor geen ander bestuursniveau.
Zeker, jongeren zullen zich wel een mening kunnen vormen over Europese thema’s (denk aan klimaat, Erasmus+, LGBTQI+-rechten...), maar net op het lokale niveau liggen de thema’s voor het grijpen. Ga eens met een jongere de straat op, en luister naar wat die te vertellen heeft.
Over de onveilige fietsroute die ik afleg naar school.
Over een aanspreekpunt voor jongeren bij de politie.
Over het skatepark dat duidelijk te klein is voor het aantal skaters.
Over de maatregelen om zogenaamde hangjongeren uit de publieke ruimte weg te jagen.
Over het gebrek aan bussen als ik ‘s avonds van een feestje naar huis terugkeer.
Over de behoefte aan extra studieplekken en meer groene ruimte om te chillen.
Over de wirwar aan subsidieregels die ik met mijn jeugdbeweging doorploeg.
Over een omgeving waar ik me als jongere veilig en welkom wil voelen - welke geaardheid, genderidentiteit, migratieachtergrond, of mentale of fysieke beperking ik ook heb.
Ja, ik heb een stem en ik wil die gebruiken.
En voor de jongeren die nog geen zin of interesse in hebben om hun mening te vertalen in een stem: geen probleem. Los van de kwestie of de algemene afschaffing van de opkomstplicht een goede zaak is, laten we jongeren onder de 18 gewoon de keuze om van hun stemrecht al dan niet gebruik te maken.
Kunnen jongeren dan niet op een andere manier deelnemen aan de democratie? Zeker, daar zijn lokale jeugdraden een goed voorbeeld van! Maar dat neemt niet weg dat een stadsbestuur ook zin, tijd én geld moet voorzien om samen participatieve trajecten op te zetten. Dat neemt niet weg dat een gemeenteraadslid ook moeite moet doen om de input van de jeugdraad te vertalen naar zijn werk in de gemeenteraad. En die garantie heb je niet als je je politieke vertegenwoordigers niet zelf mag kiezen.
Lokale politici voor wie jongeren meer zijn dan ‘kiesvee’ en die hun potentieel zien als co-creators van de (ideale) stad; zij kunnen de afstand tussen tussen de jeugd en de politiek overbruggen. Verkiezingen waarvan jongeren het gevoel hebben dat hun stem telt, die beginnen maar niet eindigen bij het ‘ingekleurde bolletje’, dat kan toch niet anders dan een nieuwe hype worden? Talk of the town op speelplaatsen, zodat scholen gedwongen worden om meer in te zetten op burgerschapsvorming. En - zoals het spreekwoord zegt - jong geleerd is oud gedaan.